Sefydlu'r ysgol ym 1978
Pan agorwyd drysau Ysgol Gyfun Bro Myrddin i ddisgyblion am y tro cyntaf ddydd Mercher, Medi 6ed 1978, gwireddwyd breuddwyd y rhai oedd wedi ymdrechu'n ddiwyd dros addysg ddwyieithog yn y fro ers blynyddoedd lawer. Sefydlwyd yr ysgol fel rhan o gynllun ad-drefnu addysg uwchradd ar ffurf gyfun yn ardal Caerfyrddin. Daeth y cyfle i sefydlogi'r ddarpariaeth yn y De-Orllewin gyda'r ad-drefnu, a manteisiwyd ar y cyfle i agor ysgolion uwchradd dwyieithog yn Aberystwyth (Penweddig) yna Llanelli (Strade), Caerfyrddin (Bro Myrddin), Cwm Gwendraeth (Maes-yr-yrfa), Llandysul (Dyffryn Teifi) a Gogledd Penfro (Preselau).
Y Drefn Newydd
Penderfynwyd sefydlu tair ysgol gyfun newydd, sef Ysgol Gyfun y Frenhines Elisabeth, Maridunum, yn adeilad Uwchradd Ystrad Tywi, Ysgol Gyfun y Frenhines Elisabeth, Cambria yn adeilad Ysgol Ramadeg y Merched ac Ysgol Gyfun Bro Myrddin yn adeilad Ysgol Ramadeg y Bechgyn.
Roedd rhywfaint o ddysgu drwy'r Gymraeg yn yr ysgolion uwchradd dan yr hen gyfundrefn, felly penderfynwyd rhoi cyfle i rieni drosglwyddo eu plant o'r ysgolion yma i ffurfio dosbarthiadau'r ail a'r drydedd flwyddyn ym Mro Myrddin. Oherwydd ein bod yn rhannu safle, ac felly yn brin iawn o le, nid oedd modd estyn yr un dewis i ddisgyblion yn uwch i fyny'r ysgol. Roedd y rhain yn parhau i ddilyn rhai cyrsiau drwy'r Gymraeg (Hanes, Daearyddiaeth ac Ysgrythur ) yn ein hen ysgolion.
Gosodwyd yr holl wybodaeth yma ar ffurf cylchlythyr a ddosbarthwyd i rieni'r cylch yn yr Hydref 1977. Nodwyd hefyd ar gyfer Bro Myrddin pa bynciau a fyddai yn cael eu cynnig drwy'r Gymraeg, a pha bynciau drwy'r Saesneg ( y Gwyddorau ), yn unol â phenderfyniad Pwyllgor Addysg Dyfed ac yn dilyn y patrwm a osodwyd flwyddyn yn gynharach wrth sefydlu Ysgol Gyfun y Strade, Llanelli.
Trefnwyd cyfres o gyfarfodydd i rieni yn gynnar yn 1978, er mwyn egluro'r holl newidiadau a datblygiadau ymhellach. Rhoddwyd cyfle yn y cyfarfodydd hyn i rieni disgyblion yn yr ysgolion uwchradd ac yn y flwyddyn olaf yn yr ysgolion cynradd i holi’r Cyfarwyddwr Addysg, y Swyddog Addysg Rhanbarthol, yr Uwch-drefnydd Ysgolion Uwchradd, cynrychiolwyr y Pwyllgor Addysg a phrifathrawon yr ysgolion cyfun newydd - Miss M.M. Wooloff, Mr. E.A. Stephens a Mr Gareth H. Evans. Yn dilyn y pum cyfarfod swyddogol a drefnwyd, penderfynwyd rhoi mwy o gyfle i rieni holi ymhellach mewn cyfarfodydd llai ffurfiol. Erbyn mis Mawrth, roedd 11 cyfarfod wedi eu cynnal a phob rhiant yn y cylch wedi cael cyfle i fynegi barn, ac i drafod yr holl ddatblygiadau.
Cylchlythyrwyd y rhieni unwaith eto, gan fanylu ymhellach ynglŷn â threfniadaeth Ysgol Bro Myrddin, a chan ofyn y tro hwn i rieni oedd yn dymuno i'w plant fynychu'r ysgol hon lenwi a dychwelyd atodiad i'r llythyr. Cawsom wybod cyn y Pasg y byddai 76 plentyn yn y flwyddyn gyntaf, 53 yn yr ail flwyddyn a 74 yn y drydedd flwyddyn - 203 i gyd. Erbyn mis Medi, roedd y nifer wedi cynyddu i 213 yn dilyn dau benderfyniad gan y Pwyllgor Addysg.
Y Flwyddyn Gyntaf 1978-79
Yn y lle cyntaf, roedd rhieni pum plentyn a fyddai yn dechrau'r bedwaredd flwyddyn o addysg uwchradd ym mis Medi, ac felly’n rhy hen i ddod i Fro Myrddin, wedi ennill yr hawl i gadw eu plant yn ôl am flwyddyn, er mwyn iddynt ddod i fewn atom ni yn nosbarthiadau'r drydedd flwyddyn. Yn yr ail le, penderfynwyd caniatáu ceisiadau oddi wrth rieni oedd yn byw tu allan i ddalgylch swyddogol yr ysgol am lefydd i’w plant , ar yr amod bod lle iddynt o fewn ein dosbarthiadau ni, a bod y rhieni yn derbyn y gyfrifoldeb a'r gost o'u cludo i Gaerfyrddin. Daeth pum plentyn arall atom yn dilyn y penderfyniad hwn. Agorodd yr ysgol felly gyda 79 yn y flwyddyn cyntaf, 54 yn yr ail flwyddyn a 80 yn y drydedd flwyddyn.
Er bod y trefniadau o ran sefydlu’r ysgol yn ymddangos yn gymhleth, maent yn syml iawn o'u cymharu â'r trefniadau ar gyfer staffio! Roedd yr Awdurdod Addysg, wrth sefydlu’r tair ysgol gyfun newydd, yn cau y ddwy ysgol ramadeg a'r ysgol uwchradd. Roedd swyddi pob athro yn y tair ysgol yma yn dod i ben ar ddiwedd Awst 1978.
Roedd yn ofynnol felly i'r holl athrawon gynnig am swyddi newydd fel pe bai'r tair ysgol gyfun yn gweithredu'n llawn o ddosbarth un i ddosbarth chwech, a chynhaliwyd cyfres o gyfweliadau rhwng Hydref a Rhagfyr 1977. Erbyn y Nadolig, roedd 27 athro wedi eu penodi i Fro Myrddin. Bu'n rhaid hysbysebu dwy swydd ychwanegol yn allanol yn y flwyddyn newydd gan nad oedd ymgeiswyr cymwys i'w llenwi o fewn y system. Roedd yr athrawon yn deall na fyddai eu swyddi newydd ym Mro Myrddin yn rhai llawn amser, o bosib tan 1982-83 pan fyddai yr ysgol wedi tyfu i gynnwys ail flwyddyn y chweched dosbarth, ac yn y cyfamser byddai disgwyl iddynt rannu eu hamser rhwng Bro Myrddin ac un arall o ysgolion cyfun y dref.
Cyfnod anodd oedd hwn, gyda'r ysgol yn rhannu adeiladau, a'r athrawon yn gwibio o ysgol i ysgol. Ond o’r dechrau, llwyddwyd i greu uned glos a chyfeillgar gydag ysbryd arbennig iawn ymhlith athrawon a disgyblion. Rydym yn ymhyfrydu yn y ffaith fod dylanwad Ysgol Gyfun Bro Myrddin yr un mor amlwg yn y De-Orllewin ag yw cyfraniad ei chwaer ysgolion yn y Gogledd a'r De Ddwyrain.
Newid safle yn 1996
Daeth blynyddoedd o ymgyrchu i ben pan symudodd Ysgol Bro Myrddin i adeilad newydd yn yr hydref 1996. Bellach mae gan yr ysgol uwchradd ddwyieithog hon, sydd yn gwasanaethu dalgylch sy’n ymestyn o Landeilo yn y Dwyrain i Hwlffordd yn y Gorllewin, adeiladau ac adnoddau gyda'r gorau yng Nghymru, wedi eu codi ar gost of ryw £8 miliwn, ar safle 30 erw yng Nghroes-y-ceiliog ar gyrion tref Caerfyrddin. 'Roedd y stori yn wahanol iawn pan agorodd Bro Myrddin ei drysau am y tro cyntaf ym Medi 1978.
Roedd 213 o ddisgyblion ar gofrestr yr ysgol y flwyddyn honno. Tyfodd yr ysgol yn gyson yn ystod yr 80au a'r 90au ond oherwydd natur yr hen adeiladau a'r prinder lle ar y safle, nid oedd modd ehangu i ddarparu ar gyfer y galw cynyddol am addysg Gymraeg yn yr ardal, ac o ganlyniad, bu'n rhaid chwilio am safle newydd addas, ac am yr adnoddau cyllidol i adeiladu'r ysgol newydd. Bellach, mae 816 o ddisgyblion ar gofrestr yr ysgol, gyda 46 o athrawon a 14 o staff atodol.
Ym 1978 'roedd y disgyblion bron i gyd yn dod o gartrefi Cymraeg eu hiaith. Erbyn heddiw, daw 35% o gartrefi di-Gymraeg. Mae'r plant yma yn derbyn rhan o'u haddysg gynradd trwy'r Gymraeg ac erbyn cyrraedd 11 oed, mae ganddynt afael ddigon cadarn ar yr iaith i barhau â'u haddysg trwy'r Gymraeg ym Mro Myrddin. Yma, y Gymraeg yw iaith swyddogol yr ysgol. Dysgir Saesneg wrth gwrs, trwy gyfrwng yr iaith honno. Mae Mathemateg a Gwyddoniaeth yn cael eu dysgu trwy'r iaith a ddefnyddir ar gyfer y pynciau hynny yn yr ysgolion cynradd, a dysgir popeth arall - Cymraeg, Ffrangeg, Hanes, Daearyddiaeth, Addysg Grefyddol, Technoleg, Technoleg Gwybodaeth, Cerdd, Celf, Drama ac Addysg Gorfforol, trwy'r Gymraeg yn unig. Erbyn gadael Bro Myrddin, mae'r disgyblion yn rhugl yn y Gymraeg a'r Saesneg, ac yn barod i gymryd eu lle yn y byd.
Mae Bro Myrddin a'i chwaer ysgolion ledled Cymru - wedi hen ddangos, trwy gynnal y safonau uchaf, eu bod yn llwyddo i gynnig yr addysg y mae rhieni yn ei dymuno ar gyfer eu plant. Mae twf yr ysgolion hyn yn argoeli yn dda ar gyfer dyfodol yr iaith yn ein gwlad.
